آشنایی با دایره لغات و اصطلاحات کاربردی دندانپزشکی

✓ آبسه (abscess): عفونت دندان ، بافت نرم یا استخوان را گویند.

 

✓ آسیب‌شناس دهان (oral pathologist): ارایه‌دهنده خدمات بهداشت دهان و دندان که علل بیماری‌هایی را که بر روی ساختارهای دهان (دندان‌ها، لب‌ها، گونه‌ها، فک‌ها) و نیز بخش‌هایی از صورت و گردن تاثیر می‌گذارند، مورد بررسی قرار می‌دهد.

 

✓ آسیب‌شناسی (pathology): شاخه‌ای از علم پزشکی است که در خصوص تأثیر بیماری ها و آسیب‌ها در سطح بافتی و سلولی و مولکولی بحث می‌کند و شامل مطالعه فرایند بیماری در یک اندام یا تمامی بدن برای شناخت ماهیت و علت‌های آن است .

 

✓ آرام بخش (sedative): نوعی دارو که به منظور کاهش درد و اضطراب و ایجاد حالت آرامش به کار می رود .

 

✓ آرچ (arch): توصیف شکل قرارگیری دندانهای فک بالا و پایین.

 

✓ آمالگام (amalgam): ماده ی پر کننده دندانی که برای ترمیم حفرات استفاده می‌شود. این ماده که به عنوان ”ماده ی پر کردنی نقره” شناخته می‌شود، حاوی جیوه در ترکیب با نقره، قلع، مس و گاهی روی است. 

 

✓ آنالژزیا (analgesia): تسکین درد؛ ماده ای برای کاهش درد.

 

✓ آنتی‌بیوتیک (antibiotic)‌: دارویی که باعث توقف یا کند شدن فرایند رشد باکتری‌ها می‌شود.

 

✓ آنتی سپتیک ( antiseptic ): یک ماده شیمیایی که می‌تواند روی بافت زنده برای از بین بردن باکتری‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

 

✓ آنستزیا (anesthesia): نوعی دارو که منجر به حذف کامل یا دست کم مقداری از احساس درد می‌شود. بی‌حسی دندان نمونه ای از بی‌حسی موضعی است. بی‌هوشی عمومی بی‌حسی عمومی یا کامل  ایجاد می‌کند.

 

✓ آندربایت (underbite): وضعیتی که در آن دندان‌های فک بالا و پایین به شکل نامناسبی بر روی هم قرار می‌گیرند و دندان‌های فک بالا عقب‌تر از دندان‌های فک پایین هستند. شدت مشکل آندربایت در افراد مختلف، متفاوت است.

 

✓ آنلِی (onlay): نوعی ترمیم که از فلز، پرسلن، یا رزین آکریلی ساخته شده است که یک یا چند کاسپ دندانی را پوشش می‌دهد. بعضی اوقات Onlay به نام روکش پارسیل نیز نامیده می‌شوند.

 

✓ اباتمنت (abutment): دندانها یا دندانی در کنار ناحیه ی بی دندانی که بریج ثابت یا پارسیل متحرک را حمایت می کند؛ هم چنین به قطعه‌ای از فلز و یا پرسلن اشاره دارد که روی یک ایمپلنت پیچ شده و اجازه می‌دهد کروان بر روی آن قرار گیرد. 

 

✓ اپکس (Apex): نوک ریشه دندان.

 

✓ اپلاینس (appliance): هر رستوریشن دندانی متحرک یا دستگاه ارتودنسی.

 

✓ ادجاستمنت (adjustment): مجموعه اعمال اصلاحی بر روی پروتز  های دندانی پس از اتمام و قرار گرفتن پروتز در دهان.

 

✓ اشعه ایکس (X-rays ): نور با فرکانس بالا که در مواد مختلف به میزان متفاوتی نفوذ می کند .اشعه ی ایکس در مواد مختلف سرعت‌ و میزان جذب متفاوتی دارد . در دندان‌پزشکی معمولا چهار نوع رادیوگرافی اشعه X وجود دارد: پری اپیکال، بایت وینگ، اکلوزال و پانورامیک. 

 

✓ اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (temporomandibular disorder) (TMD): عبارت است از مشکلی که به عضلات و مفاصل گیجگاهی – فکی مربوط می‌شود. این وضعیت با درد صورت و توانایی محدود برای باز کردن دهان و یا حرکت دادن فک مشخص می‌شود. اغلب با صدای کلیک و یا popping هنگام باز شدن فک و یا بسته شدن همراه است. 

 

✓ ادنچلوس (Edentulous): بی دندانی کامل 

 

✓ استوماتیت ناشی از دنچر (Stomatitis): التهاب ناشی از دنچر. دنچرهایی با تطابق نامناسب، بهداشت دهانی ضعیف و تجمع قارچ کاندیدا آلبیکنس در زیر دنچر می‌تواند سبب این وضع شود. 

 

✓ اندودنتیست (Endodontist): یکی از متخصصان دندان‌پزشکی که به علل، تشخیص، پیش‌گیری و درمان بیماری‌ها و صدمات ناشی از پالپ دندان یا عصب دندانی می‌پردازد. 

 

✓ اندودونتیکس (Endodontics): شاخه ای از علم دندان‌پزشکی مرتبط با بیولوژی و آسیب‌شناسی بافت پالپ و ریشه‌ی دندان که وظیفه‌ی پیش‌گیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها و آسیب‌های وارده به این بافت‌ها را بر عهده دارد. درمان ریشه یک درمان رایج در این رشته است.

 

✓ ایر ابریژن / میکرو ابریژن (air abrasion/micro abrasion): در این روش بدون استفاده از دریل سطح دندان را با هوا و مواد ساینده مورد سایش قرار می‌دهند. این تکنولوژی نسبتا جدید است که ممکن است نیاز به بی حسی را برطرف کند و می‌تواند برای برداشت پوسیدگی دندان، ترمیم‌های قدیمی کامپوزیت و لکه‌ یا استین سطحی و تغییر رنگ و آماده کردن سطح دندان برای باندینگ و یا فیشورسیلانت مورد استفاده قرار گیرد.

 

✓ ارتودنتیست (orthodontist): ارایه‌دهنده خدمات بهداشت دهان که در تشخیص، پیش‌گیری و درمان مال اکلوژن دهان و دندان و ساختارهای اطراف آن تخصص دارد. این متخصص باید موقعیت دندان را با حرکت دندان داخل استخوان با استفاده از نوارها ، سیم، براکت ، و دیگر وسایل اصلاحی و یا ریتینر متحرک یا ثابت ، اصلاح کند.

 

✓ ارتودنسی (orthodontics): تخصصی در حوزه ی دندانپزشکی که با استفاده از براکت ، ریتینر ها و سایر وسایل دندان‌پزشکی فانکشن و موقعیت نامطلوب دندان ها را اصلاح می‌کند . 

 

✓ استخوان آلوئول (alveolar bone): استخوان اطراف ریشه که دندان را در محلش محکم می‌کند. از دست رفتن این استخوان نشانه‌ ی بیماری پریودنتال می‌باشد. 

 

✓  استخوان فک (jawbone) : یکی از استخوان های صورت که شامل استخوان آلوئول است که از دندان ها حمایت می‌کند. 

 

✓ اکلوژن (occlusion): ارتباط بین دندان های فک بالا و پایین در حالت دهان بسته را گویند. 

 

✓ اوربایت (overbite): بیرون‌زدگی بیش از حد فک بالا ناشی از همپوشانی عمودی دندان های قدامی. 

 

✓ اورجت (overjet): بیرون‌زدگی بیش از حد فک بالا ناشی از همپوشانی افقی دندان‌های قدامی. 

 

✓ اوردنچر (overdenture): دنچر متکی بر ایمپلنت با دندان هستند که بر روی ریشه و یا ایمپلنت های دندانی قرار می‌گیرند. 

 

✓ اولتراسوند (ultrasound): درمانی که در آن گرمای عمیق به ناحیه درگیر اعمال می‌شود تا درد را تسکین دهد یا حرکات بدن را بهبود بخشد. در دندان‌پزشکی می‌توان از اولتراسوند برای درمان اختلالات مفصل گیجگاهی – فکی استفاده کرد.

 

✓ ایمپلنت (implant): یک میله فلزی (معمولا از جنس تیتانیوم)که به روش جراحی در استخوان فک بالا یا پایین که در آن دندانی وجود ندارد قرار می‌گیرد . همچنین به عنوان ریشه دندان و پایه ای برای روکش، بریج، یا دنچری که بر روی آن قرار می گیرد ، عمل می‌کند.

 

✓ اینسایزور (incisors): چهار دندان قدامی فک بالا و پایین، به جز دندان‌های کانین . این دندان‌ها عمدتا برای پاره کردن و برش استفاده می‌شوند.

 

✓ اینله (Inlay): شبیه به پر کردن است اما بیرون از دهان ساخته شده و سپس به دندان سمان یا چسبانده می شود.

 

✓ باکتریهای بی‌هوازی (Anaerobic bacteria): باکتری‌هایی که برای رشد نیازی به اکسیژن ندارند. این باکتری ها به طور کلی با بیماری پریودنتال مرتبطند.

 

✓ بیوفیدبک (Biofeedback): یک روش تمدد اعصاب که یادگیری چگونگی مقابله بهتر با درد و استرس را با تغییر رفتار، افکار و احساسات انجام می‌دهد.

 

✓ باندینگ (Bonding): فرآیندی که توسط آن مواد دندانی به طور مکانیکی و شیمیایی به دندان‌ها متصل می‌شوند. این روش بر روی  رزین کامپوزیتی، پرسلن و فلز انجام می شود. 

 

✓ بایت (Bite): ارتباط بین دندان های بالا و پایین در حالت دهان بسته (اکلوژن).

 

✓ بایت وینگ (Bite-wing): یک تکنیک تصویربرداری رادیوگرافی که دندان‌های بالا و پایین را (از تاج تا سطح استخوان پشتیبان) در یک ناحیه انتخابی در یک فیلم برای بررسی پوسیدگی بین دندان‌ها نشان می دهد.

 

✓ بای کاسپید (Bicuspid): دندان‌های چهارم و پنجم از مرکز دهان؛ این دندان‌ها جزء دندان‌های پشتی به حساب می آیند که عملکرد جویدن را بر عهده دارند و دو کاسپ دارند. بالغین هشت عدد bicuspids یا پرمولر (دو دندان در جلوی هر گروه از دندان‌های مولار) دارند. 

 

✓ براکسیسم یا دندان‌قروچه (bruxism ): به هم ساییدن یا به هم خوردن دندان ها، اغلب در طول خوابرا براکسیسم گویند. 

 

✓ برش جراحی و درناژ (incision and drainage ): برش جراحی یک آبسه تا به منظور خروج چرک از آن.

 

✓ برفک (thrush): عفونت دهان ناشی از قارچ کاندیدا.

 

✓ بریسز (Braces): دستگاه‌هایی که (بند ها ، سیم‌ها و اپلاینس های سرامیکی)به وسیله ارتودنتیست ها روی دندان قرار می‌گیرند تا به تدریج دندان‌ها را در ردیفی مطلوب‌تر قرار دهد. 

 

✓ بزاق (saliva): مایع لوبریکنت شفاف در دهان که حاوی آب، آنزیم‌، باکتری‌ها، موکوس، ویروس‌ها، سلول‌های خونی و ذرات غذایی است.

 

✓ بلیچینگ یا سفید کردن (bleaching): درمان شیمیایی به منظور اصلاح رنگ دندان ‌های طبیعی که از پراکسید برای ایجاد اثر سفید کنندگی استفاده می‌کند.

 

✓ بهداشت دهان(oral hygiene): فرآیند حفظ نظافت دندان‌ها و ساختار های مربوط به آن. 

 

✓ بی‌حسی موضعی (topical anesthetic): پمادی که سبب بی‌حسی خفیف بافت نرم می شود.

 

✓ پاک‌سازی ( cleaning ): حذف پلاک و جرم (tartar) از دندان‌ها (به طور کلی بالای خط لثه ).

 

✓ پالپ(pulp ): قسمت زنده دندان که در داخل عاج قرار دارد. پالپ حاوی بافت عصبی و رگ‌های خونی است که مواد مغذی را به دندان می‌رسانند.

 

✓ پانتیک (pontic ): دندان جایگزین قرار گرفته بر روی یک پروتز ثابت یا متحرک.

 

✓ پر کردن (filling): ترمیم ساختار از دست رفته ی دندان با فلز، پرسلن و یا مواد رزینی. 

 

✓ پر کردگی طلا(gold fillings): جایگزینی برای پر کردگی آمالگام.

 

✓ پرسلن (porcelain): ماده ای هم رنگ دندان، شیشه‌ای مانند؛ بسیار شبیه مینا می باشد. 

 

✓ پروتز (prosthetics ): دستگاه های متحرک یا ثابت که برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته مورد استفاده قرار می گیرند .(برای مثال bridge ، partials و dentures).

 

✓ پروستودنتیست (prosthodontist ): متخصص دندان‌پزشکی که در بازسازی یا جایگزینی دندان‌ها با پروتزهای ثابت یا متحرک و برقراری اکلوژن مطلوب مهارت دارد. این متخصصین همچنین بدشکلی ها و دفورمیتی های صورت را به وسیله پروتز های چشم ، گوش و بینی درمان می کنند.

 

✓  پروفیلاکسی(prophylaxis): پاک‌سازی دندان برای جلوگیری از بیماری پریودنتال و پوسیدگی دندان.

 

✓ پری اپیکال (periapical ): ناحیه انتهای ریشه دندان‌ها. 

 

✓ پریودنتیت(periodontitis ): مرحله ی پیشرفته‌تر بیماری پریودنتال که در آن لایه داخلی لثه و استخوان از دندان‌ها جدا شده و استخوان آلوئول از بین می‌رود.

 

✓ پریودنتیست (periodontist ): متخصص دندان‌پزشکی که تخصص آن در زمینه ی تشخیص، درمان و پیش‌گیری از بیماری‌های بافت نرم دهان (لثه)و ساختارهای پشتیبان (استخوان)دندان است (هم دندان‌های طبیعی و هم دندان مصنوعی).

 

✓ پریودنشیوم (periodontium ) : بافت ، از جمله لثه ، استخوان، سمان، و لیگامان پریودنتال – که هر دو طرف دندان را احاطه کرده و از آن حمایت می‌کنند.

 

✓ پست (post ): میله ی فلزی نازک که در ریشه دندان پس از درمان ریشه قرار می‌گیرد.همچنین گیر کور و روکش را که جایگزین ساختار دندان از دست رفته می‌شود را فراهم می کند.

 

✓ پل ( Bridge ) : پروتز ثابت دندانی که به دندان های مجاور فضای بی دندانی ثابت شده است . جایگزین کردن یک یا چند دندان از دست رفته، به وسیله ی سمان کردن یا اتصال این پروتز ها به دندان یا ایمپلنت های مجاور فضای بی دندانی انجام می‌شود. همچنین پروتز پارسیل ثابت نیز نام گذاری می شود. 

 

✓ پلاک (plaque ): یک لایه ی نازک و چسبناک از ذرات غذای هضم نشده ی مخلوط با بزاق و باکتری است که به طور مداوم بر روی دندان‌ها شکل می‌گیرد. در نهایت پلاک به تنهایی به عنوان یکی از عوامل مهم در ایجاد پوسیدگی دندان و بیماری‌های پریودنتال مطرح است.

 

✓ پوسیدگی (Caries): پوسیدگی دندانی یا “حفره‌های دندانی ” ؛ عفونت دندانی ناشی از سموم تولید شده توسط باکتری‌ها.

 

✓ پوسیدگی (decay): تخریب ساختار دندان ناشی از سموم تولید شده توسط باکتری‌ها.

 

✓ پوسیدگی زودرس بچه ها در اثر شیشه ی شیر (baby bottle tooth decay): این نوع از پوسیدگی در شیرخواران و کودکان روی می دهد و اغلب بر روی دندانه‌ای قدامی بالا تاثیر می‌گذارد و عموماً توسط مایعاتی که برای مدت‌های طولانی به دندان می‌چسبد ایجاد می شود (به عنوان مثال بطری‌های شیر و یا پستانک ) .همچنین “پوسیدگی‌های زودرس دوران کودکی” نامیده می‌شود.

 

✓ تاج (crown): بخشی از دندان واقع در بالای لثه که توسط مینا پوشیده شده‌است ؛ رستوریشن های دندانی که همه یا قسمت قابل توجهی از دندان طبیعی را پوشش می‌دهد ؛ این روکش مصنوعی را می توان از پرسلن، کامپوزیت، یا فلز ساخت و بر روی دندان  های آسیب‌دیده سمان کرد.

 

✓ تار تار (tartar): اصطلاحی رایج برای جرم دندانی است .رسوب و  سطح سختی را ایجاد می‌کند که به دندان چسبیده است و موجب سهولت در جذب پلاک می شود.

 

✓ تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation (TENS: درمانی که از جریان‌های الکتریکی در سطوح پایین برای تسکین درد استفاده می‌کند. در دندان‌پزشکی، TENS یک نوع درمان است که می‌تواند برای تمدد اعصاب و عضلات صورت و فک استفاده شود.

 

✓ تحلیل استخوان (bone resorption): کاهش میزان استخوانی که از ریشه دندان حمایت می‌کند؛ بیماری پریودنتال یکی از شایع‌ترین علل آن می‌باشد. (bone resorption )

 

✓ تحلیل لثه (gum recession ): اکسپوز ریشه دندان به دلیل انقباض ناشی از ابریژن ، اروژن ، بیماری پریودنتال و یا جراحی.

 

✓ ترمیم های رزین کامپوزیت (composite resin filling): مواد ترمیمی  با خاصیت پلاستیک و همرنگ دندان که شامل ذرات سرامیک یا شیشه ای کوچک هسنتد که معمولا توسط کاتالیست های شیمیایی و نور ، سخت و کیور می شوند . این مواد جایگزین ترمیم های آمالگام هستند . 

 

✓ ترنسپلنت (transplant): کشیدن دندان طبیعی از ساکت یا حفره ی خود و قرار دادن آن در حفره خالی دندان دیگر.

 

✓ تروما(trauma ): آسیب ناشی از نیروی خارجی، مواد شیمیایی، دمای بیش از حد و یا جهت گیری نامطلوب و ضعیف دندان.

 

✓ تزریق ناحیه ی تریگر (trigger-point injections): روشی جهت تسکین درد که به وسیله آن داروهای ضد درد یا بی حسی به عضله ی حساس موسوم به “ناحیه ی تریگر ” تزریق می شود.در دندان‌پزشکی این روش می‌تواند در افراد مبتلا به اختلالات مفصل گیجگاهی – فکی مورد استفاده قرار گیرد.

 

✓ تومور حاملگی (pregnancy tumors): یک واکنش التهابی شدید به یک تحریک موضعی و مزمن (مانند ذرات غذا یا پلاک)که در بیش از ۱۰ % زنان باردار و اغلب در زنان مبتلا به ژنژیویت رخ می‌دهد. تومور حاملگی در بافت لثه ملتهب به صورت توده‌ای بزرگ و قرمز رنگ ظاهر می‌شوند که معمولا در نزدیکی خط لثه ی فوقانی قرار دارد. توده قرمز رنگ که ممکن است خونریزی کند و باعث شود که خوردن و صحبت کردن مشکل شده و باعث ناراحتی شود.

 

✓ جراح دهان (oral surgeon): ارایه‌دهنده خدمات بهداشت دهان و دندان که انواع مختلفی از اعمال جراحی را در داخل و اطراف صورت، دهان و فک انجام می‌دهد. 

 

✓ جراحی دهان و فک – صورت (oral and maxillofacial surgery): اعمال جراحی دهان که به خارج کردن دندان ها ، کیست ها یا تومورها و درمان شکستگی و ناهنجاری های فکین می پردازد .

 

✓ جراحی فلپ (flap surgery): عبارت است از بلند کردن بافت لثه و در معرض قرار دادن دندان و ساختارهای استخوانی. 

 

✓ جرم‌گیری و تسطیح ریشه (scaling and root planing): روش غیر جراحی که به موجب آن پلاک از بالا و پایین خط لثه جدا شده (جرم‌گیری)و نقاط زبر بر روی ریشه دندان صاف ‌شوند (planing).

 

✓ جینجیوپلاستی (gingivoplasty): روشی که توسط پریودنتیست ها برای تغییر شکل بافت لثه انجام می شود .

 

✓ جینجیوکتومی ( gingivectomy): برداشت بافت لثه به روش جراحی .

 

✓ جیوه(mercury): یکی از اجزاء فلزی به کار رفته در آمالگام.

 

✓ حساسیت دندانی (hypersensitivity): واکنش تند و ناگهانی در دندان هنگام مواجهه با محرک‌های گرم، سرد، شیرین، ترش، شیمیایی، یا مکانیکی.

 

✓ حفره خشک یا درای ساکت (dry socket): عارضه ی شایع و در عین حال دردناکی است که در بعضی از موارد متعاقب کشیدن دندان، در حفره دندان کشیده شده ایجاد میشود . لخته خونی ای که در حفره به منظور محافظت از استخوان و اعصاب و شروع روند التیام شکل گرفته است اگر به هر دلیلی از محل مربوطه جا به جا شود سبب ایجاد حفره‌ ای خشک یا درای ساکت می‌شود.

 

✓ داروی ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAID):  اغلب به عنوان ضد درد در دندان‌پزشکی استفاده می‌شود. 

 

✓ درمان به وسیله ی اموج رادیویی(radio wave therapy): این درمان شامل استفاده از تحریک الکتریکی سطح پایین برای افزایش جریان خون و تسکین درد است. در دندان‌پزشکی، این یک نوع درمان است که می‌تواند در مفاصل افراد مبتلا به اختلالات مفصل گیجگاهی – فکی به کار می رود.

 

✓ درمان ریشه (root canal therapy):‌ روشی که در آن برای حفظ دندان عفونی شده ، اتاق پالپ را تمیز و ضدعفونی کرده و توسط ماده ای به صورت دایمی فضای کانال پر می شود .

 

✓ دمینرالیزاسیون (demineralization): از دست رفتن مواد معدنی مینای دندان در زیر سطح ضایعه پوسیدگی که معمولا به صورت ناحیه ی سفید رنگ روی سطح دندان مشخص می شود .

 

✓ دنتین یا عاج (dentin): لایه داخلی ساختمان دندان، بلافاصله زیر سطح مینا.

 

✓ دنچر (denture): پروتز متحرک یا ثابت برای جایگزینی دندان ها و بافت های از دست رفته ی اطراف آن. دو نوع پروتزهای دندانی متحرک در دسترس هستند : کامل و پارسیل. از دنچر کامل زمانی استفاده می‌شود که همه دندان‌ها از دست رفته‌اند . در حالی که پروتزهای پارسیل در مواقعی استفاده می‌شوند که برخی از دندان‌های طبیعی باقی مانده اند.

 

✓ دنچر پارسیل (partial denture): یک دستگاه متحرک که جایگزین برخی از دندان‌ها در فک بالا یا پایین را بر عهده دارند. 

 

✓ دنچر فوری (immediate denture): یک پروتز کامل یا پارسیل که قبل کشیدن دندان ها تهیه می‌شود و می‌تواند به محض خروج دندان طبیعی در محل قرار گیرد.

 

✓ دندان‌پزشک متخصص کودکان (pedodontist/pediatric dentist): ارایه‌دهنده خدمات بهداشت دهان و دندان که در تشخیص و درمان مشکلات دندانی کودکان از نوزادی ،کودکی تا بزرگسالی تخصص دارد. این متخصصان معمولا به مراقبت از بیماران با بیماری های خاص می‌ پردازند. 

 

✓ دندان‌پزشک زیبایی (cosmetic (aesthetic) dentistry) : شاخه‌ای از دندان‌پزشکی که تحت آن درمان‌های مختلفی برای بهبود رنگ و شکل دندان‌ها انجام می‌شود.

 

✓ دندان‌پزشک عمومی (general dentist): خدمات اولیه دندان‌پزشکی را ارایه می دهند . این دندانپزشکان تشخیص ، درمان و مدیریت کلی نیازهای بهداشت دهان و دندان شامل مراقبت از لثه ، درمان ریشه، پر کردن، روکش، ونیر ، ساخت پروتز ، آموزش پیش‌گیری و درمان بیماری‌های دهان را انجام می دهند. 

 

✓ دندانپزشکی کودکان (pedodontics or pediatric dentistry): یکی از تخصص های دندان‌پزشکی است که تمرکز درمان در این رشته روی نوزادان، کودکان و جوانان بالغ است. 

 

✓ دندان در آوردن (teething): رویش دندان های شیری از میان لثه.

 

✓ دندان شیری (primary teeth): مجموعه از ۲۰ دندان که به صورت موقت وجود دارند و همچنین baby teeth , و deciduous teeth نیز نامیده می شوند . این دندان ها به صورت نرمال یک به یک از سن ۶ تا ۱۲ سالگی با دندان های دایمی جایگزین می شوند.

 

✓ دندان‌ شیری (deciduous teeth): مجموعه ای شامل ۲۰ دندان که نام های “baby teeth” یا primary teeth هم برای آن متداول است.

 

✓ دندان‌ عقل (wisdom teeth): مولر سوم که معمولا بین سنین ۱۸ تا ۲۵ سالگی رویش می‌یابد. 

 

✓ دندان مولار (molars): سه دندان انتهایی در هر ربع فک که وظیفه ی خرد کردن غذا را بر عهده دارند.

 

✓ دندان نهفته (impacted tooth): دندانی که به طور جزیی یا کاملا راه رویش آن به سطح لثه مسدود شده است . دندان نهفته می‌تواند به دتدان های کناری فشار وارد کند و یا به ساختارهای استخوانی که از دندان مجاور پشتیبانی می‌کنند آسیب بزند. اغلب اوقات، دندان‌های نهفته باید جراحی شوند.

 

✓ دندان نهفته (unerupted tooth): : دندانی که از میان لثه خارج نشده است ، اما موقعیت آن در قوس دندانی صحیح در نظر گرفته شده است.

 

✓ دندان های دائمی (permanent teeth): دندان‌هایی که جایگزین دندان‌های شیری می شوند . معمولا ۳۲ دندان دائمی در یک دوره دندانی کامل وجود دارد.

 

✓ دهان خشک (dry mouth): شرایطی که در آن جریان بزاق کاهش می‌یابد و بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان وجود ندارد. دهان خشک می‌تواند نتیجه برخی از داروها (مانند آنتی‌هیستامین‌ها و decongestants ) ، بیماری‌های خاص (مانند سندرم شوگرن ، / ایدز، بیماری‌ آلزایمر ، دیابت)، برخی درمان‌های پزشکی (مانند پرتودرمانی سر و گردن)، و نیز آسیب عصبی، کم‌آبی، مصرف دخانیات و برداشت یا جراحی غدد بزاقی باشد. دهان خشک همچنین زروستومیا نیز نامیده می شود.

 

✓ رابر دم (rubber dam): وسیله ای از جنس لاتکس نرم یا ورقه وینیلی که برای ایجاد جداسازی یک یا چند دندان از آلودگی مایعات دهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین سبب می شود وسایل حین کار به داخل حلق وارد نشوند.

 

✓ رادیوگرافی(radiographic): پَرتونِگاری یا رادیوگرافی شیوه بررسی بدن با تاباندن پرتوهای ایکس بر آن و تولید تصویرهایی بر روی کلیشه یا پرده‌های حساس را گویند.

 

✓ رادیوگرافی اکلوزال (occlusal X-rays): تصویر رادیوگرافی که نشان‌دهنده تکامل و موقعیت کامل دندان ها است. هر تصویر کل قوس دندانی را در فک بالا و پایین نشان می‌دهد. 

 

✓ رادیوگرافی پانورامیک (panoramic X-ray): نوعی رادیوگرافی اشعه X که نمایش دو بعدی تمام دندان‌ها را در دهان بر عهده دارند . این رادیوگرافی ، رابطه بین دندان‌ها را در فک و بین فکین نشان می‌دهند. 

 

✓ رادیوگرافی پری اپیکال (periapical  X-rays): این رادیوگرافی ، نمایی کامل از ریشه تا تاج دندان‌ها را فراهم می‌کند.

 

✓ رادیولوژیست فک و صورت(oral and maxillofacial radiologist): ارایه‌دهنده خدمات بهداشت دهان که به تولید و تفسیر تمام انواع تصاویر رادیوگرافی و داده‌هایی که در تشخیص و درمان بیماری‌ها، نواقص فکی – صورتی و شرایط ناحیه دهان و فک و صورت می پردازد.

 

✓ رزین آکریلی (acrylic resin): ماده ای با خواص پلاستیک که به طور گسترده در دندان‌پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

✓ رستوریشن (restorations) : هر جایگزینی که برای برگرداندن زیبایی و عملکرد ساختار از دست رفته دندان به کار می رود . برای مثال دنچر ، پروتزهای دندانی، تدمیم ها ، روکش و ایمپلنت.

 

✓ رستوریشن های پرسلن اینله یا آنلِی (porcelain inlay or onlay): رستوریشن های همرنگ دندان ساخته‌شده از پرسلن، که توسط سمان یا مواد باندینگ به دندان متصل می شود.

 

✓ رمینرالیزاسیون (remineralization): رسوب یا جایگزینی مواد معدنی دندانی در یک ضایعه ای که قبلا دمینرالیزه شده است (قبلا تخریب‌شده و مواد معدنی اش را از دست داده است ). این کار روند پوسیدگی را معکوس کرده و همچنین در حضور فلوراید موضعی این روند تسریع می شود. 

 

✓ روکش پرسلنی (porcelain crown): تمام ترمیم‌های پرسلنی که قسمت تاج دندان (بالای لثه) را پوشش می‌دهد.

 

✓ رویش دندانی (eruption): ظهور و رویش دندان از موقعیتش در فک. 

 

✓ ریکانتورینگ (recontouring) : روشی که در آن مقادیر کوچکی از مینای دندان برای تغییر طول، شکل و یا سطح حذف شود . همچنین odontoplasty، enameloplasty، stripping، یا slenderizing نیز نامیده می‌شدند. 

 

✓ ریشه(root ): قسمتی از دندان که دندان ها را به فک متصل می‌کنند. 

 

✓ زخم شانکر (canker sore ): زخم یا زخم‌های کوچک سطحی که در دهان ظاهر می‌شود و اغلب باعث ناراحتی در خوردن غذا و تکلم می‌شود. این زخم ها به صورت تیپیک در سنین ۱۰ تا ۲۰ سالگی شایع ترند .

 

✓ زروستومیا یا خشکی دهان (xerostomia ): خشکی دهان یا کاهش تولید بزاق. 

 

✓ ژنژیویت ( gingivitis ): بافت ملتهب، متورم و قرمز لثه که ممکن است هنگام لمس به راحتی خونریزی داشته باشد. این اولین مرحله از مجموعه‌ای وقایعی است که با ایجاد پلاک در دهان شروع می‌شود و در صورت درمان صحیح به طور کامل بهبود می یابند . ولی اگر به درستی درمان نشود منجر به پریودنتایتیس و تخریب بافت اطراف دندان‌ها و از دست رفتن دندان می شود .

 

✓ ژنژیویت حاملگی (pregnancy gingivitis ): ژنژیویتی که در دوران بارداری گسترش می‌یابد. تغییرات هورمونی که در طول دوران بارداری رخ می‌دهد – به خصوص افزایش سطح پروژسترون – ممکن باعث رشد باکتری‌ها شده و بافت لثه را نسبت به پلاک حساس‌تر کند و موجب پاسخ شدت یافته بدن به سموم (poisons) ناشی از پلاک شود .

 

✓ سفید کردن دندان (tooth whitening ) : فرآیند شیمیایی و یا با استفاده از لیزر برای روشن کردن رنگ دندان ها .

 

✓ سمان یا سمنتوم (cementum ): نسج سختی که ریشه دندان‌ها را پوشانده است.

 

✓ سیلانت(sealants ): ماده‌ای رقیق، شفاف و سفید که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها به سطوح جونده ی دندان اعمال می‌شود.

 

✓ شستشو (rinsing ) : دهان‌شویه (ضدباکتریایی) که باکتری‌هایی را که باعث ایجاد پلاک و بوی بد دهان می شود کاهش می‌ دهند . همچنین دهان‌شویه‌های فلوراید دار باعث جلوگیری از پوسیدگی دندان می شوند . 

 

✓ شکاف کام (cleft palate ) : شکاف در سقف دهان.

 

✓ شکاف لب (cleft lip ): شکاف یا جدایی فیزیکی دو طرف لب فوقانی که به صورت شکاف یا شکاف باریکی در پوست لب فوقانی ظاهر می‌شود. این جدایی غالبا فراتر از پایه بینی امتداد می‌یابد و استخوان‌های فک بالا را نیز درگیر میکند .

 

✓ شل‌کننده عضلانی (muscle relaxant): نوعی دارو که اغلب برای کاهش انقباضات عضلانی تجویز می‌شود و موجب تسکین درد می‌شوند.

 

✓ عصب (nerve): بافتی که حس، دما و اطلاعاتی درباره ی موقعیت بدن را به مغز منتقل می‌کند.

 

✓ غدد بزاقی(salivary glands): غددی واقع در زیر زبان و گونه که بزاق تولید می‌کنند.

 

✓ فضا نگهدار (space maintaine): دستگاهی که فضای را از دست رفته به دنبال کشیدن زود هنگام دندان های شیری را حفظ می کند.

 

✓ فلوراید(fluoride): یک ماده معدنی که به تقویت ساختار مینای دندان کمک می‌کند و باعث کاهش استعداد پوسیدگی مینای دندان می شود فلوراید از طریق غذا و یا آب بلعیده می‌شود و در اغلب خمیردندان ها موجود است . می‌تواند به عنوان ژل یا مایع به سطح دندان توسط دندان‌پزشک مالیده شود. 

 

✓ فلوروزیس (fluorosis): تغییر رنگ مینا ناشی از مصرف بیش از حد فلوراید (بیش از یک قسمت در میلیون) و ورود آن به جریان خون را فلوروزیس می نامند. همچنین mottling مینا نیز نامیده می‌شود.

 

✓ فیستول (fistula): مجرای تخلیه چرک از محل عفونت. 

 

✓ قالب‌گیری (impression): نگاره ای منفی از دندان‌ها و بافت‌های نرم ایجاد می کند.

 

✓ کاسپ ( cusp ) : نقاط برجسته بر روی سطح جونده دندان‌های پشتی .

 

✓ کاسپید (cuspids): دندان سوم از مرکز دهان به عقب دهان. این دندان جزء دندان‌های جلو به حساب می آید که یک لبه گرد یا تیز برای گاز گرفتن و جویدن دارند. . همچنین به عنوان دندان کانین و نیش هم شناخته می شوند.

 

✓ کام (palate): بافت سخت و نرمی که سقف دهان را تشکیل می‌دهند. 

 

✓ کام سخت (hard palate ): بخش استخوانی قسمت جلویی سقف دهان. 

 

✓ کام نرم(soft palate): یک سوم خلفی سقف دهان که از بافت نرم تشکیل شده است .

 

✓ کانال عصب (nerve (root) canal): پالپ دندانی؛ اتاقک یا محفظه ی داخلی دندان که اعصاب و رگه‌ای خونی از آن عبور می‌کنند.

 

✓ کانونشنال دنچر (conventional denture) :‌ پروتز متحرکی که حدود ۸ تا ۱۲ هفته بعد از کشیدن کلیه ی دندان ها جهت جایگزینی دندان های از دست رفته آماده می شود .

 

✓ کپ (cap): اصطلاحی معمول برای کراون های دندانی .

 

✓ کشیدن دندان (extraction): خارج کردن دندان. 

 

✓ کلاسپ (clasp): جزء ای که پروتز پارسیل متحرک را به دندان ثابت نگه می‌دارد.

 

✓ کلسیم (calcium ): یکی از عناصر ضروری برای تکامل دندان‌های سالم، استخوان‌ها و اعصاب است. 

 

✓ کلکولوس یا جرم (calculus): رسوب سخت، کلسیم مانند بر روی دندان‌ها که به دلیل کنترل ناکافی پلاک شکل می‌گیرد و اغلب زرد یا قهوه‌ای‌رنگ است. همچنین “tartar” نیز نامیده می‌شود.

 

✓ کیست (cyst): کیسه ای غیر طبیعی حاوی گاز، مایع و یا یک ماده نیمه جامد.

 

✓ گوتاپرکا (gutta percha): به عنوان ماده پر کننده در پر کردن کانال‌های ریشه مورد استفاده قرار می گیرد .

 

✓ لثه (gingiva): بافت نرم به رنگ صورتی که دندان‌ها را احاطه می‌کند؛ 

 

✓ لکوپلاکیا(leukoplakia): یک لکه سفید یا خاکستری که بر روی زبان و یا داخل گونه ایجاد می‌شود. لکوپلاکیا یک واکنش دهانی به تحریک مزمن غشاهای مخاطی دهان است. 

 

✓ لکه یا استین (stain): می‌توانند علل بیرونی یا درونی داشته باشند. استین یا لکه های خارجی ، خارج از سطح دندان و در اثر مواد خارجی مانند تنباکو، قهوه، چای و یا غذا ایجاد می شوند . معمولا با تمیز کردن دندان‌ها با استفاده از یک خمیر پروفیلاکتیک ساینده، برداشته می‌شوند. استین یا لکه های داخلی از خوردن مواد یا مواد شیمیایی خاصی در طول تکامل دندان و یا در اثر پوسیدگی ایجاد می‌شوند. این لکه ها اغلب دائمی هستند و نمی‌توان آن ها را حذف کرد. 

 

✓ لیگامان پریودنتال (periodontal ligament): بافت همبندی که دندان ها را احاطه می‌کند (به طور خاص سمان را پوشش می‌دهد)و دندان را به استخوان فک متصل کرده و آن را در محل نگه می‌دارد.

 

✓ ماگزیلا (maxilla): فک بالا

 

✓ مال اکلوژن (malocclusion ): بایت مشکل و سختی در جویدن به همراه موقعیت نا مطلوب دندان یا فکین.

 

✓ متال – سرامیک (pfm) (porcelain fused to metal crown): رستوریشن تاجی که با استفاده از کوپینگ فلز (برای استحکام) که توسط پرسلن (برای ظاهر بهتر ) پوشش داده شده است ، ساخته می شود .

 

✓ متخصص بهداشت دهان (hygienist): مربی بهداشت دهان و متخصص بالینی است که از روش‌های پیشگیرانه، درمانی و آموزشی برای کنترل بیماری دهان استفاده می‌کند.

 

✓ متخصص بیماری های دهان (oral medicine): متخصص بیماری های دهان در دندانپزشکی متخصصی است که در آن به عوامل بروز بیماری های بافت نرم و سخت دهان می پردازد . بیماری های دهان و تشخیص در حد فاصل دندانپزشکی و پزشکی قرار گرفته است و یکی از شاخه های تخصصی رشته دندانپزشکی می باشد.

 

✓ محافظ دهانی (mouth guard ) : دستگاهی که در دهان گذاشته می‌شود و وظیفه ی محافظت از دندان ها در برابر ضربه یا آسیب بر عهده دارند .

 

✓ مفصل گیجگاهی – فکی (temporomandibular joint (TMJ: این مفصل موجب اتصال فک پایین  به جمجمه می شود .

 

✓ مندیبل (mandible): فک پایین

 

✓ مهر و تضمین پذیرش ADA (ADA Seal of Acceptance): این عبارت به محصولاتی تعلق می‌گیرد که معیارهای انجمن دندان‌پزشکی آمریکا را از نظر علمی، ایمنی˛ اثربخشی˛ بسته‌بندی و ادعای تبلیغاتی ازدارا باشد.

 

✓ مینا (enamel ): ماده معدنی سخت که بخش بیرونی دندان را که در بالای لثه قرار دارد را می پوشاند.

 

✓ نخ کشیدن (flossing): استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن نواحی تماس بین دندانی . بخشی از برنامه روزانه ی رعایت بهداشت دهان.

 

✓ نگهدارنده (retainer): دستگاه متحرکی که برای حفظ دندان‌ها در یک موقعیت مشخص برای یک مدت نسبتا طولانی مورد استفاده قرار می گیرد . (معمولا در شب استفاده می‌شود). 

 

✓ نمونه‌برداری یا بیوپسی (biopsy): برداشتن یک قطعه‌ی کوچک از بافت برای معاینه تشخیصی.

 

✓ نیتروز اکساید (nitrous oxide): گازی (به نام گاز خنده) که برای کاهش اضطراب بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

✓ ونیر (veneer): لایه‌ای نازک ازمواد پلاستیکی یا پرسلنی (به صورت سفارشی ساخته شده ) که به طور مستقیم به سطح لبیال یا قدامی دندان‌های طبیعی باند می‌شود تا ظاهر آن ها را بهبود بخشد – به عنوان مثال برای جایگزین کردن ساختار دندانی از دست رفته،بستن فضاها، صاف کردن دندان‌ها و تغییر رنگ و شکل دندان ها به کار می رود .

 

✓ هالیتوزیس (halitosis): بوی بد دهان یا دستگاه گوارش. 

 

✓ هندپیس (handpiece): ابزاری که برای حذف، شکل دهی، فینیشینگ ، یا اصلاح دندان‌ها و مواد دندانی در عملیات دندان‌پزشکی استفاده می‌شود.