عصب‌ دهی و خون‌ رسانی دندان‌ ها

عصب‌دهی و خون‌رسانی دندان‌ها

عصب‌دهی و خون‌رسانی دندان‌های فک بالا و فک پایین وابسته به رگ‌ها و اعصابی است که به این فک‌ها خون‌رسانی و عصب‌دهی می‌کنند. از آنجایی که فک بالا بخشی از صورت میانی و فک پایین بخشی از صورت پایینی در نظر گرفته می‌شود، منطقی است که این دو ناحیه سیستم عصبی-عروقی جداگانه‌ای داشته باشند.

با اینکه اعصاب و عروق فک بالا و پایین در داخل استخوان آلوئولار الگوی مشابهی دارند، اما تفاوت‌هایی از نظر آناتومیکی، مانند شاخه‌های اضافی و ساختارهای مجاور از جمله سوراخ منتال در فک پایین یا سوراخ کامی بزرگ در کام سخت، وجود دارد.

• عصب‌دهی دندان‌های فک بالا

عصب آلوئولار فوقانی خلفی (شاخه‌ای از عصب فکی (V2))

عصب آلوئولار فوقانی قدامی (شاخه‌ای از عصب زیرچشمی)

عصب آلوئولار فوقانی میانی (شاخه‌ای از عصب زیرچشمی)

• خون‌رسانی دندان‌های فک بالا — شاخه‌های شریان فکی

شاخه‌های شریان فکی:

شریان آلوئولار فوقانی خلفی

شریان آلوئولار فوقانی میانی

شریان آلوئولار فوقانی قدامی

عصب‌دهی دندان‌های فک پایین

عصب آلوئولار تحتانی (شاخه‌ای از عصب فکی پایینی V3)

خون‌رسانی دندان‌های فک پایین

شریان آلوئولار تحتانی (شاخه‌ای از شریان فکی)

این مقاله به بررسی اصلی‌ترین عروق و اعصاب تأمین‌کننده فک بالا و پایین می‌پردازد، شامل تخلیه وریدی دندان‌ها، و در نهایت به پیامدهای پاتولوژیکی قطع این جریان خون در صورت وارد شدن ضربه به دندان اشاره خواهد کرد.

سیستم عصبی-عروقی قوس دندانی فک بالا

عصب‌دهی دندان‌های فک بالا

عصب فکی که شاخه دوم عصب سه‌قلو (CN V/II) است، الیاف حسی را به دندان‌های قوس فک بالا می‌رساند. این عصب از کنار سینوس کاورنو عبور کرده و از طریق سوراخ گرد (foramen rotundum) از جمجمه خارج می‌شود و وارد حفره پتریگوپالاتین می‌گردد.

در اینجا به چهار شاخه اصلی تقسیم می‌شود: عصب آلوئولار فوقانی خلفی، عصب زیرچشمی، عصب زیگوماتیک و شاخه‌های گانگلیونی به شبکه پتریگوئیدی.

عصب زیرچشمی دو شاخه به نام‌های عصب آلوئولار فوقانی قدامی و عصب آلوئولار فوقانی میانی ایجاد می‌کند که در شکل‌گیری شبکه دندانی فوقانی نقش دارند. دیگر شاخه‌ها شامل عصب آلوئولار فوقانی خلفی، شاخه‌های گانگلیونی و عصب زیگوماتیک هستند. عصب زیرچشمی با عصب آلوئولار فوقانی خلفی شبکه‌ای به نام شبکه دندانی فوقانی تشکیل می‌دهد.

✓ عصب آلوئولار فوقانی خلفی به صورت جانبی وارد شکاف پتریگومکسیلار می‌شود و به حفره اینفراتمپورال می‌رسد. این عصب از سطح اینفراتمپورال ماگزیلا پایین رفته و بخش خلفی شبکه دندانی فوقانی را شکل می‌دهد و به بخش خلفی سینوس فکی و مولرهای فک بالا عصب‌دهی می‌کند.

✓ عصب آلوئولار فوقانی میانی بسته به مسیرش متفاوت است و هنگام نزول خود بخش میانی شبکه دندانی فوقانی را تشکیل داده و به سطوح داخلی و خارجی سینوس فکی و پرمولرها عصب‌دهی می‌کند. در برخی موارد، ریشه مزیوبوکا مولر اول را نیز عصب‌دهی می‌کند، در صورتی که توسط عصب آلوئولار فوقانی خلفی پوشش داده نشده باشد.

✓ در نهایت عصب آلوئولار فوقانی قدامی پایین آمده و بخش قدامی شبکه دندانی فوقانی را تشکیل می‌دهد. این عصب به بخش قدامی سینوس فکی، دندان‌های پیشین و نیش عصب‌دهی می‌کند.

پیش از ادامه، باید توضیح مختصری در مورد عصب زیرچشمی داد. این عصب از حفره پتریگوپالاتین از طریق شکاف چشمی تحتانی وارد اربیت می‌شود و از طریق شیار و سپس کانال زیرچشمی به سمت جلو حرکت کرده و نهایتاً از سوراخ زیرچشمی در صورت ظاهر می‌شود. در اینجا به سه شاخه تقسیم می‌شود: شاخه بینی، پلک پایینی و لب بالایی، که به ترتیب به غضروف بینی، پوست پلک پایینی و لب بالا عصب‌دهی می‌کنند.

خون‌رسانی و تخلیه وریدی دندان‌های فک بالا

شریان فکی که از شریان کاروتید خارجی منشعب می‌شود، دندان‌های فک بالا و پایین را خون‌رسانی می‌کند.

قوس فک بالا توسط شبکه‌ای از سه شاخه شریانی تغذیه می‌شود: شریان آلوئولار فوقانی قدامی، میانی و خلفی.

✓ شریان آلوئولار فوقانی خلفی از بخش سوم شریان فکی منشعب می‌شود. این شریان در حفره میانی جمجمه قبل از ورود شریان فکی به حفره پتریگوپالاتین منشعب شده و از سطح اینفراتمپورال ماگزیلا عبور می‌کند تا به سینوس فکی، پرمولرها و مولرها خون‌رسانی کند.

✓ شریان آلوئولار فوقانی میانی از شریان زیرچشمی منشعب می‌شود، همان‌طور که شریان آلوئولار فوقانی قدامی نیز از آن منشعب می‌شود. گاهی این شریان وجود ندارد. اگر وجود داشته باشد، از داخل کانال زیرچشمی منشعب شده و به سمت پایین می‌رود تا سینوس فکی و شبکه دندانی در سطح دندان نیش را خون‌رسانی کند.

✓ شریان آلوئولار فوقانی قدامی نیز در همان سطح شریان آلوئولار فوقانی میانی منشعب شده و همراه با آن حرکت می‌کند تا به بخش قدامی قوس فکی، سینوس فکی و دندان‌های قدامی خون‌رسانی کند.

در مورد تخلیه وریدی، ورید آلوئولار فوقانی خلفی، میانی و قدامی همگی به شبکه وریدی پتریگوئیدی تخلیه می‌شوند.

سیستم عصبی-عروقی قوس دندانی فک پایین

عصب‌دهی دندان‌های فک پایین

دندان‌های فک پایین عمدتاً توسط عصب آلوئولار تحتانی که شاخه‌ای از عصب فکی پایینی (شاخه سوم عصب سه‌قلو) است، عصب‌دهی می‌شوند.

عصب فکی الیاف حسی و حرکتی را حمل می‌کند که این به‌دلیل ترکیب ریشه‌های حسی بزرگ و حرکتی کوچک آن بلافاصله پس از خروج از جمجمه از طریق سوراخ بیضی‌شکل است. این عصب وارد حفره زیر گیجگاهی می‌شود و بلافاصله شاخه مننژی، یک تقسیم فوقانی و یک تقسیم تحتانی را ایجاد می‌کند.

تقسیم قدامی کوچکتر و عمدتاً حرکتی است، به‌جز شاخه گونه‌ای که حسی باقی می‌ماند. سایر شاخه‌ها شامل عصب ماستر، اعصاب گیجگاهی عمقی قدامی و خلفی، عصب پتریگوئید داخلی و عصب پتریگوئید خارجی هستند. تقسیم خلفی بزرگتر از دو شاخه است و نسبت عکس حسی و حرکتی را نسبت به تقسیم قدامی دارد. تنها شاخه حرکتی آن، عصب میلوهایویید است، در حالی که شاخه‌های حسی آن شامل عصب گوشی‌گیجگاهی، عصب زبانی و عصب آلوئولار تحتانی هستند.

عصب آلوئولار تحتانی بزرگ‌ترین شاخه فکی است و به سمت عضله پتریگوئید خارجی نزول می‌کند و سپس بین رباط اسفنو‌فکی و راموس فک پایین عبور کرده و در نهایت وارد سوراخ آلوئولار تحتانی (یا همان سوراخ فکی) می‌شود و از طریق آن تا سطح دومین دندان پرمولر ادامه می‌یابد. در این نقطه، مشابه با شریان آلوئولار تحتانی، به شاخه‌های منتال و اینسایسیو تقسیم می‌شود. این عصب تمام دندان‌های فک پایین، رباط‌های پریودنتال و لثه از پرمولرها به سمت جلو تا خط وسط را عصب‌دهی می‌کند.

✓ عصب منتال چانه، لب پایین، لثه‌های ناحیه صورت و مخاط از دومین پرمولر به جلو را عصب‌دهی می‌کند.

✓ عصب اینسایسیو دندان‌ها و رباط‌های پریودنتال از اولین پرمولر به جلو را تغذیه می‌کند.

خون‌رسانی و تخلیه وریدی دندان‌های فک پایین

شریان ماگزیلاری یک شاخه منفرد برای خون‌رسانی به دندان‌های فک پایین ایجاد می‌کند که به عنوان شریان آلوئولار تحتانی شناخته می‌شود. این شریان همراه با عصب آلوئولار تحتانی به سمت پایین حرکت کرده و از طریق سوراخ فکی وارد استخوان می‌شود. در سطح دومین دندان پرمولر، پس از خون‌رسانی به تمام دندان‌های فک پایین، به شاخه‌های شریان منتال و اینسایسیو تقسیم می‌شود.

شریان‌های منتال و اینسایسیو به ترتیب به لثه لبی دندان‌های قدامی و خود دندان‌های قدامی خون‌رسانی می‌کنند.

ورید آلوئولار تحتانی تنها جمع‌کننده خون ناحیه فک پایین است و در نهایت به شبکه وریدی پتریگوئید تخلیه می‌شود.

ارتباطات بالینی

وقتی دندانی دچار تروما می‌شود، مانند ضربه در اثر سقوط یا حوادث ورزشی، درجات مختلفی از آسیب ممکن است اتفاق بیفتد؛ از ضربه خفیف گرفته تا شکستگی، نیمه‌دررفتگی و حتی بیرون‌زدگی کامل.

هر یک از این آسیب‌ها ممکن است باعث صدمه به ناحیه اپکس دندان شوند؛ جایی که عروق عصبی وارد دندان می‌شوند. در صورت وقوع چنین آسیبی، احتمال مرگ دندان وجود دارد. در نتیجه، رنگ دندان تغییر کرده و خاکستری به نظر می‌رسد. در تصویر رادیوگرافی، حفره پالپ ممکن است کلسیفیه شده دیده شود و در این حالت، انجام درمان ریشه برای جلوگیری از تحلیل داخلی ضروری است. اگر دندان همچنان در استخوان آلوئولار سالم باقی‌مانده باشد، با یک روکش یا ونیر ساده پس از درمان موفق ریشه، می‌توان ظاهر دندان را بازسازی کرد.

مقالات توسط دکتر معین تقوی، جراح پریودنتیست و متخصص بیماری‌های لثه بررسی شده‌اند. این اطلاعات فقط برای اهداف آموزشی ارائه شده‌اند و جایگزین توصیه‌های پزشکی حرفه‌ای، تشخیص یا درمان نیستند. همیشه با دندانپزشک، پزشک یا سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی مجرب مشورت کنید.